آیا ساماندهی پیام رسان ها همان انسداد است
طرح موسوم به ساماندهی پیام‌رسان‌ها در حالی از سوی برخی نمایندگان مجلس پیگیری می‌شود که مخالفان، نتیجه آن را انسداد و فیلترینگ شدیدتر می‌دانند و حامیانش می‌گویند به درخواست مردم قصد ساماندهی فضای مجازی را دارند.
از زمانی که برای نخستین‌بار صدای رادیو به گوش مردم ایران رسید تا روزی که هیأت وزیران وقت استفاده عمومی از این وسیله را تصویب کرد، چیزی حدود ۴سال طول کشید. به گواه تاریخ سرنوشت استفاده از وسایل ارتباط‌جمعی تقریبا شبیه هم بوده است. همیشه در ابتدا محدودیت‌هایی وجود داشته و پس از مدتی این محدودیت‌ها کاهش یافته یا رفع شده است.
در مورد اینترنت، فضای مجازی و اپلیکیشن‌ها هم در زمان حاضر، همین محدودیت‌ها مشاهده می‌شود. حالا طرحی که یک‌بار در سال۹۷ در مجلس مطرح شده و به‌نتیجه نرسیده بود، بار دیگر با عنوان «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» توانسته نظر حدود ۴۰نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی را به‌خود جلب و امضای آنها را در پای این طرح ثبت کند.
مخالفان این طرح بر این باورند که مفاد طرح بیانگر این موضوع است که به‌طور بالقوه پیام‌رسان‌های خارجی مسدود و فیلتر می‌شوند، اما از سوی دیگر موافقان این طرح بر قانونمندی تأکید می‌کنند و به مردم اطمینان می‌دهند که این طرح قرار است از آسیب‌ها بکاهد و بهره‌وری را افزایش دهد.
این در حالی است که حتی برخی از امضاکنندگان این طرح هم خودشان به صراحت از آن، با عنوان «طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی» نام برده‌اند و برخی دیگر از امضاکنندگان طرح اطمینان می‌دهند که جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. این در حالی است که به صراحت در این طرح اعلام شده که هر پیام‌رسان خارجی که در ایران نمایندگی نداشته باشد باید الزاما مسدود شود.
همچنین ماده۶ این طرح می‌گوید: «هیأت ساماندهی و نظارت موظف است دستورالعمل لازم برای احراز هویت کاربران در فضای مجازی را براساس سیاست‌های مصوب شورای‌عالی فضای مجازی به تصویب برساند.»
ساماندهی یا انسداد همگانی پیام‌رسان‌های خارجی؟ نامــش را هر چه بگذارید، طرحی که فعلا در دستور کار کمیسیون فرهنگی قرار دارد، در حال پیگیری است و درصورت رأی مثبت نمایندگان می‌تواند به قانونی بی‌سابقه برای اینترنت و فضای مجازی تبدیل شود.
موافق
منظورمان از «احراز هویت» کنترل کردن مردم نیست
ابراهیم عزیزی، نماینده شیراز در مجلس یازدهم که یکی از امضاکنندگان طرح «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» است، در مورد این طرح می‌گوید که روح حاکم بر این طرح، استفاده مردم از فضای مجازی و کم کردن آسیب‌ها و ضایعات است. او همچنین خطاب به مردم می‌گوید نگران نباشند، چراکه منظور از احراز هویت کاربران «کنترل کردن» نیست.
با توجه به شرایط کشور و تحریم‌های اعمال شده، آیا ایجاد نمایندگی از سوی پیام‌رسان‌های خارجی امکان‌پذیر است و آیا طرح این موضوع به معنی انسداد پیام‌رسان‌های خارجی نیست؟
معنا و مفهوم طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی این است که مجموعه نمایندگان مجلس هیچ‌گونه اعتقادی به انسداد، محدودیت و ایجاد فضایی که مانع بهره‌وری از فضای مجازی شود ندارند. همانطور که می‌دانید طرح‌ها در صحن دچار تغییراتی می‌شوند. نظرات متفاوتی در صحن مطرح می‌شود و به‌طور طبیعی آنچه مجلس و مجموعه نمایندگان مجلس به‌دنبال آن هستند این است که در زمان طرح این موضوع، تلاش خواهند کرد که از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بیشترین بهره‌برداری را داشته باشند. اینکه آیا بعدها پیام‌رسان‌های خارجی دارای نمایندگی باشند یا نباشند، به‌طور طبیعی ممکن است در طرح اولیه مطرح شود و قطعا نمایندگان مجلس در هنگام مطرح شدن طرح در صحن مجلس به وضعیت موجود و شرایطی که در آن به سر می‌بریم و امکانی که برای پیام‌رسان‌ها وجود دارد، توجه می‌کنند. نمایندگان هرگز به‌دنبال تصویب طرح‌هایی که قابلیت اجرایی ندارند، نیستند و طرح‌هایی را مصوب می‌کنند که در میدان عمل بتوانند اجرایی شوند.
به‌طور مشخص بعضی از نمایندگان امضاکننده طرح، از آن به‌عنوان «طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی» نام برده‌اند. به‌نظر شما اینگونه اظهارات باعث نگرانی مردم نمی‌شود؟
نظر فرد اگرچه محترم است، اما بنده درباره کلیت طرح و فضای حاکم بر مجموعه نمایندگان مجلس اظهارنظر می‌کنم. مجلس به‌دنبال آن است که از این ظرفیت بهره حداکثری برده شود و ضایعات حداقلی متوجه مردم شود. به‌عنوان مثال، نمی‌توانیم با وجود راننده، خودرو و خیابان، قوانین و مقررات مربوط به رانندگی نداشته باشیم.
به‌طور مصداقی سرنوشت اپلیکیشن واتساپ که بسیار بعید است بتواند در کشور نمایندگی داشته باشد، چه می‌شود؟
شما مطمئن باشید که مجلس هر زمان، هر طرح و لایحه‌ای که وارد صحن می‌شود در مذاکرات، در کلیات و در جزئیات در ابتدا منافع ملی را مورد توجه قرار می‌دهد. به دستاوردهایی که برای ملت باید این طرح و لایحه داشته باشد توجه می‌کند. به این موضوع توجه می‌شود که از ظرفیت طرح‌ها و لوایح بتوانیم طوری استفاده کنیم که در بخش‌ها و سطوح مختلف بهره حداکثری و آسیب حداقلی داشته باشیم. شما شک نکنید که این موضوعات مورد توجه نمایندگان مجلس قرار خواهد گرفت. مطمئنا این اپلیکیشنی که اشاره کردید به‌عنوان یک امکان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. البته ما نمی‌خواهیم وارد مصادیق بشویم. همیشه در ابتدا کلیات طرح مورد بررسی و تصویب قرار می‌گیرد و سپس نمایندگان به سراغ جزئیات طرح می‌روند. در هنگام بررسی جزئیات همه نمایندگان مجازند که نظرات اصلاحی خود را اعلام کنند تا طرح کامل شود. بنابراین جای هیچ‌گونه دغدغه و نگرانی وجود ندارد.
در ماده۶ طرح به موضوع احراز هویت کاربران اشاره شده. به‌طور روشن منظور از این ماده چیست؟
باز هم به همان پاسخ قبلی برمی‌گردم. این ماده به‌معنای محدودسازی، مسدودسازی و کنترل کردن نیست. به هیچ عنوان ما این مسائل را درنظر نداریم و فقط به‌دنبال کم کردن آسیب‌ها، تهدیدها، ضایعات و دغدغه خانواده‌ها هستیم. به‌عنوان مثال، شما امروز از لوازم مختلفی در خانه استفاده می‌کنید، اما سعی می‌کنید ضمن برآورده کردن نیازها، به اعضای خانواده در سنین مختلف آسیبی وارد نشود. ساماندهی به این معناست. یعنی اینکه از این ابزارها استفاده آموزشی، علمی، تفریحی ببرید، اما خدای نکرده لطمه‌ای به روح و روان دیگر اعضای خانواده وارد نکند. قطعا می‌گویم که مجلس به‌دنبال محدودسازی و انسداد نیست. روح حاکم بر این طرح از نظر قاطبه نمایندگان، استفاده مردم از فضای مجازی و کم کردن آسیب‌ها و ضایعات است. با فضایی که بنده مشاهده می‌کنم، می‌خواهم بگویم که جای هیچ‌گونه نگرانی نیست.
موافق
این طرح درخواست مردم است
سیدمصطفی میرسلیم، نماینده تهران در مجلس یازدهم و از موافقان طرح موسوم به ساماندهی پیام‌رسان‌ها بر این باور است که پیام‌رسان‌های خارجی باید مسئولیت‌پذیر باشند و به اصول قانون اساسی کشور احترام بگذارند. او همچنین بر این موضوع تأکید می‌کند که هویت نشردهندگان پیام و حتی کسانی که این پیام را بازنشر می‌کنند، باید مشخص باشد.
چرا موافق این طرح هستید و تصویب آن را در مجلس پیگیری می‌کنید؟
پیام‌رسانی نوعی از رسانه در فضای مجازی است. همانگونه که برای مطبوعات و به‌طور کلی رسانه‌های عمومی در کشور ما قانون وجود دارد که حدود اختیارات و حق و تکلیف را روشن می‌کند، قطعا باید درباره پیام‌رسان‌ها نیز ساماندهی صورت گیرد تا به حقوق عمومی مردم تجاوز نشود. در شرایط بی‌قانونی کنونی، خسارت‌های بزرگی از لحاظ اجتماعی و فرهنگی و نیز اقتصادی متوجه مردم می‌شود و از این بی‌سامانی، معاندان و متخلفان بیشترین سوءاستفاده را می‌کنند و ما در مجلس به‌عنوان قانونگذار و پاسدار حقوق مردم باید هرچه زودتر جلو این حق‌کشی عمومی را بگیریم تا ضمن برخورداری از مزایای پیام‌رسان‌های نوین، از تجاوز و تعدی در فضای اطلاع‌رسانی که با سوءاستفاده از آزادی رواج یافته است، ممانعت کنیم.
یکی از مواردی که در طرح عنوان شده «احراز هویت کاربران» است. گنجاندن این موضوع در این طرح به‌نظرتان نقض حریم خصوصی مردم تلقی نمی‌شود؟
واژه کاربر فقط شامل کسانی که پیام‌ها را می‌گیرند نمی‌شود و قانونگذار می‌خواهد هویت کسانی که تولید پیام می‌کنند و نشر پیام می‌دهند یا پیامی را بازنشر می‌کنند، مشخص باشد تا اگر به حقوق افراد یا حقوق عمومی تجاوز شد، بتوان از مسئول آن مؤاخذه کرد و از آشفتگی که امروز در فضای مجازی کشور مشاهده می‌کنیم، نجات یافت. بنابراین منظور از احراز هویت، هویت کسانی که پیامی را دریافت و مطالعه می‌کنند یا بدان گوش می‌دهند یا ملاحظه می‌کنند نیست، زیرا آنها منفعلند و منظور کسانی هستند که در فضای مجازی مشغول تولید و نشر یا بازنشر پیام می‌شوند. مسئولیت هرکس در این‌باره باید مشخص شود و از هرج و مرج خارج شویم.
برخی از امضاکنندگان حتی خودشان از این طرح به‌عنوان طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی نام می‌برند. آیا به‌نظرتان این طرح درصورت تصویب باعث فیلترینگ همه پیام‌رسان‌های خارجی نمی‌شود؟
پیام‌رسان‌های خارجی هم باید مسئولیت بپذیرند و حدود مجاز را مراعات کنند و به قانون اساسی احترام بگذارند و در چارچوب قرارداد فعالیت کنند تا اگر تخلفی صورت گرفت، قابل پیگیری باشد. والا با آثار متعدد و متنوعی که در زمینه‌های گوناگون می‌گذارد و در پهنه سرزمین و در گستره زمان پخش می‌شود و اساس حکومت و نظام اجتماعی را مختل می‌کند، مرتبا باید شاهد تحمیل عواقب نامطلوب بی‌مبالاتی‌های مختلف باشیم.
به نظرتان انسداد و فیلترینگ در موضوعات فرهنگی جوابگو خواهد بود؟
اساسا پیش‌نویسی که تهیه شده پیرو درخواست مردم است. امروز مردم دریافته‌اند با هرج و مرج موجود در فضای مجازی انحرافات متعدد فرهنگی و نابسامانی‌های اجتماعی و خسارت‌های اقتصادی پدیدار شده است. در این شرایط ما از این آشفتگی بیشتر خسارت می‌بینیم تا منفعت. طبیعی است که افراد و گروه‌هایی که برنامه‌های تخریبی و انحرافی و هتاکی و اشاعه منکرات و تضعیف انسجام میهنی را تعقیب می‌کنند، ناراضی شوند و به منفی‌بافی بپردازند. هدف آنها به بهانه نبود اطمینان، زایل‌کردن اعتماد عمومی است. البته باید در قانون پیش‌بینی مناسب برای اطمینان‌بخشی صورت بگیرد و مجریان نیز در عمل پا را از حد خود فراتر ننهند.
با این طرح آیا شاهد نابودی و رکود کسب‌وکارهای خرد فعال در پیام‌رسان‌ها و رونق کسب‌وکار فروشندگان فیلترشکن نخواهیم بود؟
برعکس! با رونق‌گرفتن پیام‌رسان‌های قانونمند، راه کسب‌وکارهای متعدد برای افراد و گروه‌های فعالی که هدفشان اشاعه ناهنجاری‌ها نیست، باز می‌شود و از حریم آنها محافظت خواهد شد و رشد آنها ضمانت قانونی پیدا خواهد کرد. روند کنونی از لحاظ کسب‌وکار همچون رهاکردن تیر در تاریکی است. متخلفان و تبهکاران از این استقرار قانون خشنود نخواهند شد و شایعه‌پراکنی و سمپاشی را که شروع کرده‌اند، ادامه خواهند داد و تشدید خواهند کرد. اما ان‌شاء‌الله با روی کار آمدن دولتی مقتدر، بساط همه این مفاسد و ناهنجاری‌ها برچیده خواهد شد و محیط برای متخلفان کاملا ناامن خواهد شد و آنها خود این مطلب مهم را فهمیده‌اند. لذا منفی‌بافی را با ادعای کاهش آزادی‌ها و از رونق افتادن کسب‌وکار آغاز کرده‌اند. به آنها توصیه می‌کنم تا دیر نشده توبه کنند و بدانند دوران رواج تباهی در جمهوری اسلامی به سر آمده است.
مخالف
اگر می‌خواهیم مثل کره‌شمالی باشیم به مردم بگوییم
قاسم میرزایی نیکو به‌عنوان نماینده سابق مردم دماوند و فیروزکوه در مجلس دهم به آینده این طرح خوش‌بین نیست و عنوان می‌کند که تاریخ نشان داده اینگونه محدودیت‌ها جوابگو نیست. او در گفت‌وگو با همشهری تأکید می‌کند آنچه اهمیت دارد، تولید محتوای غنی و ارزشمند است.
نمایندگان موافق طرح موسوم به ساماندهی پیام‌رسان‌ها می‌گویند به‌دنبال انسداد و فیلترینگ نیستند، اما به‌نظرتان براساس مفاد این طرح الزام حضور نمایندگی پیام‌رسان‌های خارجی در کشور منجر به انسداد و فیلترینگ آنها نمی‌شود؟
اگر نگاهی به تاریخ ممنوعیت‌ها داشته باشیم، روزی بود که رادیو محدودیت داشت، ویدئو هم همین وضعیت را داشت. همچنین ماهواره ممنوع شد، اما تلفن‌های هوشمند کاری کرد که دیگر نیازی به ماهواره نیست. این مورد هم شبیه همین نمونه‌هاست. در شرایط فعلی تکنولوژی به‌سمتی می‌رود که دیگر نیازی به فیلترشکن نخواهد بود و همه مردم بدون هیچ محدودیتی می‌توانند به محتوای مورد نیاز خود دست یابند. چند سال پیش شما وقتی می‌خواستید از شبکه‌های دیجیتال تلویزیون استفاده کنید، باید یک دستگاه گیرنده دیجیتال در کنار تلویزیون قرار می‌دادید، درحالی‌که الان یک دستگاه تلویزیون بدون نیاز به دستگاه گیرنده، شبکه‌های دیجیتال را دریافت می‌کند. به‌نظر می‌رسد که انسداد پیام‌رسان‌های خارجی کوبیدن چکش به سندان است و به نتیجه نمی‌رسد، چراکه با رشد تکنولوژی، این محدودیت‌ها عملی نمی‌شود. مگر اینکه مانند کره‌شمالی تصمیم بگیریم که با جهان خارج هیچ‌گونه ارتباطی نداشته باشیم. بنابراین اگر می‌خواهیم چنین تصمیمی بگیریم، به روشنی به مردم اعلام کنیم و خودمان هم نخستین کسانی باشیم که از فضای مجازی خارج می‌شویم. شما نگاهی به اسامی کسانی که این طرح را مطرح کرده‌اند بیندازید. بسیاری از آنها در فضای مجازی حضور دارند و از این فضا به‌عنوان تریبون، حداکثر بهره را می‌برند.
بخشی دیگر از این طرح به احراز هویت کاربران در فضای مجازی اختصاص دارد. این مسئله را در دنیای امروز چطور می‌بینید؟
وقتی می‌خواهیم با علم و تکنولوژی جدید جلو برویم، باید همه خوبی‌ها و بدی‌های آن را بپذیریم و سعی کنیم از بدی‌ها و ضررهای آن بکاهیم. اما آنچه مسلم است، تکنولوژی فضای مجازی همه موضوعات را مجازی کرده است. در این ایام می‌بینیم که روضه، عزاداری و حتی زیارت به‌صورت مجازی انجام می‌شود و هر سایت یا اپلیکیشنی که بتواند هنرمندانه‌تر و بهتر در این فضا حضور یابد و آن را در دست بگیرد، موفق‌تر است. بنابراین آنچه اهمیت دارد، تولید محتواست و اگر بتوانیم در تولید محتوا موفق باشیم، بقیه قضایا دیگر جایگاهی ندارد.
موضوع احراز هویت کاربران شبیه طرح مالک و مستأجر است که در اوایل انقلاب مطرح شد و هدف آن کنترل گروهک‌ها بود. در این طرح باید مشخص می‌شد که مالک کیست و مستأجر چه‌کسی است. درحالی‌که این موضوع در متون اسلامی جایگاهی ندارد. هدف از احراز هویت در فضای مجازی هم این است که مشخص شود چه‌کسی، چه می‌گوید. درحالی‌که این مسئله به انسداد و انقباض می‌انجامد و نه به گستردگی و بهره‌وری در فضای مجازی. بعید می‌دانم که چنین طرحی با ویژگی‌هایی که دارد، مورد استقبال قرار بگیرد. طرح‌هایی می‌توانند با اقبال روبه‌رو شوند که خاستگاه مردمی آن روشن باشد. شما وقتی می‌بینید که شخصی در یک دستگاه نفوذ می‌کند و فاجعه‌ای را رقم می‌زند، او دارای یک هویت مشخص و شناخته‌شده بوده است. یعنی اگر کسی بخواهد جرمی مرتکب شود، آن کار را به انجام می‌رساند. بنابراین فکر نمی‌کنم با این نوع قوانین و مقررات و بگیروببندها و چفت‌وبست‌ها بتوان به هدف رسید.
واگذاری مرزهای دیجیتال به نیروهای مسلح را چطور ارزیابی می‌کنید؟
اگر تکنولوژی فضای مجازی را به‌عنوان دشمن تلقی کنید، طبیعی است که سازوکار مبارزه با این فضا به یک سازمان رزم نیاز دارد، اما آیا تکنولوژی دشمن است؟ اگر اینطور است، پس هواپیما هم نباید سوار شویم. بوئینگ و ایرباس هم از سوی دشمن ساخته و سازماندهی می‌شود. خودروهای آنچنانی هم سوار نشویم. البته بسیار خوب است که کمر همت ببندیم، جلوی این تکنولوژی‌ها را بگیریم و خودمان شروع به ساخت و تولید آنها بکنیم. البته مردم را هم باید راضی کنیم. تا مردم رضایت نداشته باشند، هدف مورد نظر تحقق نمی‌یابد.
منبع: همشهری